Przewlekłe nadciśnienie tętnicze jest jednym z głównych czynników prowadzących do uszkodzeń narządowych, określanych wspólnym terminem powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego (ang. hypertension-mediated organ damage, HMOD). Proces ten obejmuje zarówno zmiany strukturalne, jak i funkcjonalne w sercu, mózgu, nerkach oraz naczyniach.
Choć w patogenezie tych zmian udział biorą również inne czynniki ryzyka – zaburzenia lipidowe, hiperglikemia czy przewlekły stan zapalny – to jednak podwyższone ciśnienie tętnicze pozostaje najważniejszym mechanizmem inicjującym i podtrzymującym proces uszkodzenia.
W obrębie serca najczęściej obserwowanym przejawem HMOD jest przerost lewej komory (ang. left ventricular hypertrophy, LVH), często współistniejący z poszerzeniem lewego przedsionka.
Badania wskazują, że LVH występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Z tego względu zaleca się stosowanie progów rozpoznania uwzględniających płeć, aby uniknąć niedodiagnozowania w populacji żeńskiej.
Przerost lewej komory jest stanem subklinicznym, ale o wysokim znaczeniu prognostycznym. Wykazano, że obecność LVH – zwłaszcza rozpoznanego w badaniu echokardiograficznym – wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością całkowitą, wyższym ryzykiem zgonu sercowo-naczyniowego oraz większą częstością incydentów sercowo-naczyniowych. Zależność ta dotyczy także osób młodych. Dodatkowo subkliniczna dysfunkcja rozkurczowa lewej komory stwierdzana w echokardiografii jest predyktorem rozwoju choroby sercowo-naczyniowej w kolejnych latach obserwacji.
Diagnostyka przerostu lewej komory u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym obejmuje przede wszystkim spoczynkowe EKG, które powinno być wykonane u wszystkich chorych przy rozpoznaniu nadciśnienia oraz w sytuacji pojawienia się objawów kardiologicznych lub arytmii.
Elektrokardiogram pozwala na identyfikację cech przerostu lewej komory oraz migotania przedsionków. W przypadku nieprawidłowości w EKG, obecności szmerów nad sercem lub objawów klinicznych wskazane jest wykonanie pełnego badania echokardiograficznego.
Rozpoznanie LVH jest punktem wyjścia do długoterminowego monitorowania pacjenta. Zaleca się regularne badania echokardiograficzne w celu oceny dynamiki zmian.
Celem terapeutycznym jest regresja przerostu lewej komory, ponieważ wiąże się ona ze znacznym obniżeniem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. Proces ten jest długotrwały, wymaga lat skutecznego leczenia hipotensyjnego, a jego osiągnięcie bywa trudniejsze u kobiet oraz u pacjentów z cukrzycą i otyłością.
Badania kliniczne wykazały, że redukcja masy lewej komory poprawia rokowanie niezależnie od wartości ciśnienia tętniczego. Dlatego leczenie nadciśnienia powinno obejmować nie tylko jego normalizację, ale również redukcję obciążeń serca i modyfikację czynników ryzyka sprzyjających przebudowie mięśnia sercowego.
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania przerostowi lewej komory jest utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia. Regularne pomiary za pomocą ciśnieniomierza z walidacją kliniczną – zarówno w gabinecie lekarskim, jak i w warunkach domowych – pozwalają wcześnie wykryć odchylenia od normy. Dzięki nim lekarz może lepiej ocenić skuteczność leczenia i odpowiednio modyfikować terapię.
Kontrola ciśnienia to nie tylko przyjmowanie leków. Niebanalne znaczenie mają także codzienne wybory – zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie nadmiernego stresu i utrzymywanie prawidłowej masy ciała.
Warto pamiętać, że nadciśnienie to nie wyrok, ale choroba, którą można skutecznie kontrolować, o ile jest systematycznie monitorowana i właściwie leczona. Regularne pomiary ciśnienia to prosty krok, który może uchronić przed poważnymi konsekwencjami i pozwolić zachować zdrowe serce na długie lata.
Prof. dr hab. n. med. Marek Postuła – kardiolog, specjalizujący się w zagadnieniach długowieczności i prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Jest absolwentem Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz posiada dyplom z ekonomiki ochrony zdrowia uzyskany na London School of Economics w Wielkiej Brytanii. Obecnie kieruje Pracownią Farmakogenomiki w Zakładzie Farmakologii Klinicznej WUM, gdzie prowadzi badania nad nowymi biomarkerami wczesnej diagnostyki chorób układu krążenia. Jest również założycielem międzynarodowej grupy badawczej I-COMET, skupiającej naukowców z Europy i Ameryki Północnej. Jego pasja do promowania zdrowego stylu życia znajduje odzwierciedlenie w licznych wystąpieniach medialnych oraz audycji radiowej „Kierunek Długowieczność” na antenie Programu III Polskiego Radia. Prywatnie, prof. Postuła jest entuzjastą kolarstwa szosowego i propagatorem aktywności fizycznej jako kluczowego elementu profilaktyki zdrowotnej.
