Pomiar ciśnienia tętniczego w warunkach domowych jest jednym z fundamentów skutecznego monitorowania i leczenia nadciśnienia tętniczego. W sytuacji, kiedy liczba pacjentów diagnozowanych z podwyższonym ciśnieniem krwi stale rośnie coraz większe znaczenie ma wybór odpowiedniego urządzenia pomiarowego. Z perspektywy lekarza praktyka ogromne znaczenie ma nie tylko dostępność technologii, ale przede wszystkim jej dokładność, walidacja kliniczna oraz łatwość prawidłowego stosowania przez pacjenta.
Nie każdy aparat mierzy równie dokładnie. To właśnie precyzja, jak pokazują badania i zalecenia czołowych instytucji, takich jak Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne czy Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, powinna być najważniejszym kryterium wyboru.
Współczesne ciśnieniomierze naramienne wykorzystują metodę oscylometryczną, która pozwala na precyzyjny, powtarzalny i obiektywny pomiar, niezależnie od operatora. Odpowiednia pozycja ciała (siedząca, z podpartymi plecami i ręką na wysokości serca) oraz właściwy dobór mankietu są warunkami koniecznymi dla uzyskania wiarygodnych wartości.
Ciśnieniomierze zakładane na ramię mierzą ciśnienie w tętnicy ramiennej, która jest dużym i stabilnym naczyniem. Odpowiednia pozycja ręki i większy przekrój tętnicy ograniczają ryzyko błędów pomiarowych wynikających z ruchu czy nieprawidłowego ułożenia ciała. Z tego powodu lekarze najczęściej rekomendują właśnie ten typ urządzenia.
W przeciwieństwie do tego, ciśnieniomierze nadgarstkowe – choć poręczne i łatwe w obsłudze – dokonują pomiaru na mniejszej i bardziej wrażliwej tętnicy promieniowej. Minimalne odchylenie ręki względem poziomu serca może prowadzić do znacznych błędów pomiarowych. Statystyki pokazują, że aż 86% użytkowników ciśnieniomierzy nadgarstkowych popełnia błędy skutkujące przekroczeniem ciśnienia o ±5 mmHg – najczęściej z powodu nieprawidłowego ustawienia ręki.
Ciśnieniomierze nadgarstkowe są często wybierane ze względu na kompaktowy rozmiar i łatwość obsługi, szczególnie przez osoby starsze lub z ograniczoną ruchomością. Mimo to ich wiarygodność budzi zastrzeżenia. Skuteczny pomiar wymaga precyzyjnego ustawienia nadgarstka na wysokości serca oraz całkowitego bezruchu – co w warunkach domowych jest trudne do osiągnięcia.
Badania naukowe jednoznacznie wskazują, że odczyty z urządzeń nadgarstkowych są mniej wiarygodne. Przykładowo, w badaniu opublikowanym w Journal of Hypertension średnie ciśnienie skurczowe mierzone na nadgarstku było o 16 mmHg wyższe niż mierzone na ramieniu. Tylko u 40% pacjentów różnice mieściły się w akceptowalnym zakresie.
Kolejne badania wykazały, że aż 63% użytkowników ciśnieniomierzy nadgarstkowych popełniało błędy skutkujące różnicami ciśnienia o ±5 mmHg, a 45% – co najmniej ±10 mmHg. Chociaż niektóre modele przeszły walidację kliniczną, większość ekspertów zaleca ich stosowanie jedynie wtedy, gdy pomiar ramienny jest niemożliwy (np. z powodu otyłości, obrzęków, zmian ortopedycznych).
Nie wszystkie ciśnieniomierze dostępne na rynku spełniają międzynarodowe normy dokładności. W 2018 roku opracowano wspólne wytyczne ISO/ESH/ANSI-AAMI, które zakładają, że:
Tylko urządzenia spełniające te warunki powinny być rekomendowane pacjentom do samodzielnych pomiarów w domu.
Dokładny ciśnieniomierz to fundament skutecznej diagnostyki i terapii nadciśnienia. Choć urządzenia te nie są refundowane przez NFZ, ich powszechniejsze rekomendowanie wymaga wiedzy o ich jakości i skuteczności.
Ważną kwestią pozostaje także długoterminowa wiarygodność pomiarów. Producenci zazwyczaj zalecają kalibrację po dwóch latach użytkowania, a następnie co roku. W praktyce sensowne może być ograniczenie kontroli do modeli niewalidowanych lub starszych niż cztery lata. Badania wykazują, że status walidacji urządzenia koreluje z jego długoterminową dokładnością.
Lekarze rodzinni powinni doradzać pacjentom:
Mancia G, Kreutz R, Brunström M, et al. 2023 ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. J Hypertens. 2023;41(12):1874–2071. doi:10.1097/HJH.0000000000003480
McEvoy JW, McCarthy CP, Bruno RM, et al. 2024 ESC Guidelines for the management of elevated blood pressure and hypertension. Eur Heart J. 2024;45(38):3912–4018.
Zweiker R, Schumacher M, Fruhwald FM, et al. Comparison of wrist blood pressure measurement with conventional sphygmomanometry. J Hypertens. 2000;18(8):1013–1018. doi:10.1097/00004872-200018080-00004
Casiglia E, Tikhonoff V, Albertini F, Palatini P. Poor reliability of wrist blood pressure self-measurement at home. Hypertension. 2016;68(4):896–903. doi:10.1161/HYPERTENSIONAHA.116.07961
Hodgkinson JA, Lee MM, Milner S, et al. Accuracy of blood-pressure monitors owned by patients with hypertension (ACCU-RATE study). Br J Gen Pract. 2020;70(697):e548–e554. doi:10.3399/bjgp20X710381
Casiglia E, Tikhonoff V, Albertini F, Palatini P. Poor reliability of wrist blood pressure self-measurement at home. Hypertension. 2016;68(4):896–903. doi:10.1161/HYPERTENSIONAHA.116.0796
Prof. dr hab. n. med. Marek Postuła – kardiolog, specjalizujący się w zagadnieniach długowieczności i prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Jest absolwentem Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz posiada dyplom z ekonomiki ochrony zdrowia uzyskany na London School of Economics w Wielkiej Brytanii. Obecnie kieruje Pracownią Farmakogenomiki w Zakładzie Farmakologii Klinicznej WUM, gdzie prowadzi badania nad nowymi biomarkerami wczesnej diagnostyki chorób układu krążenia. Jest również założycielem międzynarodowej grupy badawczej I-COMET, skupiającej naukowców z Europy i Ameryki Północnej. Jego pasja do promowania zdrowego stylu życia znajduje odzwierciedlenie w licznych wystąpieniach medialnych oraz audycji radiowej „Kierunek Długowieczność” na antenie Programu III Polskiego Radia. Prywatnie, prof. Postuła jest entuzjastą kolarstwa szosowego i propagatorem aktywności fizycznej jako kluczowego elementu profilaktyki zdrowotnej.
