Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze – co warto wiedzieć?
Osoby chorujące na cukrzycę – zarówno typu 1., jak i typu 2. – często mają także podwyższone ciśnienie krwi, czyli tak zwane nadciśnienie tętnicze. W przypadku cukrzycy typu 1., która najczęściej pojawia się u dzieci, nastolatków i młodych dorosłych (do 30. roku życia), nadciśnienie tętnicze występuje częściej niż u osób zdrowych w tym samym wieku.
Duże badania europejskie pokazują, że nawet około 15% pacjentów z cukrzycą typu 1. ma podwyższone ciśnienie. Główną przyczyną problemu u tych diabetyków są zmiany w nerkach, które pojawiają się na skutek choroby (tzw. nefropatia cukrzycowa). Jednak nawet osoby bez widocznych uszkodzeń nerek mogą mieć nadciśnienie tętnicze.
W cukrzycy typu 2. (czyli najczęstszej formie występującej u dorosłych), problem nadciśnienia tętniczego jest jeszcze większy. Po kilku latach trwania choroby większość pacjentów ma zbyt wysokie ciśnienie. Zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne, bo społeczeństwo się starzeje, a nasz styl życia często nie sprzyja zdrowiu (np. brak ruchu, niezdrowa dieta, stres).
Inne dolegliwości związane z występowaniem cukrzycy typu 2.
Warto wiedzieć, że cukrzyca typu 2. i nadciśnienie tętnicze mają ze sobą wiele wspólnego. Na przykład insulina może pobudzać układ nerwowy, co prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Z kolei aktywacja tego układu może utrudniać działanie insuliny, pogarszając przebieg cukrzycy. To typowe błędne koło chorobowe. U diabetyków nadciśnienie tętnicze wygląda nieco inaczej niż u osób bez tej choroby. Tacy pacjenci mają często:
Co więcej, u osób z cukrzycą typu 2. znacznie częściej występuje tzw. maskowane nadciśnienie tętnicze. Oznacza to, że w gabinecie lekarskim wygląda ono na prawidłowe, ale w rzeczywistości w ciągu dnia bywa zbyt wysokie. Leczenie takiego stanu także bywa trudniejsze.
Choroba cukrzycowa a zdrowie serca
Cukrzyca sama w sobie zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych (np. zawału, udaru), nawet jeśli nie ma jeszcze innych uszkodzeń w organizmie. Tylko diabetycy z dobrze kontrolowaną chorobą trwającą krócej niż 10 lat, bez dodatkowych problemów zdrowotnych, mają umiarkowane ryzyko. W pozostałych przypadkach jest ono wysokie lub bardzo wysokie. Dlatego u każdego pacjenta z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym należy jak najszybciej wdrożyć leczenie. I to zarówno farmakologiczne (leki), jak i obejmujące zmiany w stylu życia, takie jak zdrowa dieta z ograniczeniem soli w posiłkach czy aktywność fizyczna.
Jak kontrolować ciśnienie tętnicze u osób z cukrzycą?
U osób chorujących na cukrzycę bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego. Eksperci zalecają, aby większość diabetyków miała wyniki pomiarów w zakresie 120–129/70–79 mm Hg, o ile jest to możliwe do osiągnięcia i nie powoduje nieprzyjemnych objawów (np. zawrotów głowy, osłabienia).
Co ciekawe, nie ma potrzeby stosowania innych celów leczenia ciśnienia u osób z cukrzycą niż u osób bez cukrzycy – dla wszystkich obowiązują podobne zasady. W jednym z większych badań (ACCORD), które analizowało, czy intensywne obniżanie ciśnienia u osób z cukrzycą przynosi korzyści, nie zauważono znaczącej poprawy w głównym celu badania. Jednak ryzyko udaru mózgu było nieco niższe, a dłuższe obserwacje potwierdziły pewne korzyści z bardziej intensywnej kontroli tego parametru. W praktyce oznacza to, że warto dążyć do możliwie niskiego, ale bezpiecznego ciśnienia tętniczego. Dotyczy to zwłaszcza u osób z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.
Jakie leki stosuje się w cukrzycy na obniżenie ciśnienia?
Wszystkie główne grupy leków na obniżenie ciśnienia działają u osób z cukrzycą równie dobrze, jak u osób zdrowych, ale u pierwszej grupy pacjentów częściej występuje tzw. albuminuria, czyli obecność białka w moczu. Może to świadczyć o uszkodzeniu nerek. Dlatego diabetykom często poleca się stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE-I) i blokerów receptora angiotensyny (ARB). Te grupy leków działają nie tylko na ciśnienie tętnicze, ale też chronią nerki.
Nawet u osób, które nie mają jeszcze cukrzycy, ale są w grupie ryzyka (np. z tzw. stanem przedcukrzycowym lub otyłością), warto kontrolować ciśnienie tętnicze. Zbyt wysokie może bowiem przyspieszać rozwój choroby, dlatego w tym wypadku leczenie staje się także formą profilaktyki. Szczególnie leki z grupy ACE-I i ARB wydają się pomagać nie tylko w obniżaniu ciśnienia, ale także zmniejszają ryzyko wystąpienia samej cukrzycy. Z tego względu często wybiera się je u osób z grupy ryzyka.
Prof. dr hab. n. med. Marek Postuła – kardiolog, specjalizujący się w zagadnieniach długowieczności i prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Jest absolwentem Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz posiada dyplom z ekonomiki ochrony zdrowia uzyskany na London School of Economics w Wielkiej Brytanii. Obecnie kieruje Pracownią Farmakogenomiki w Zakładzie Farmakologii Klinicznej WUM, gdzie prowadzi badania nad nowymi biomarkerami wczesnej diagnostyki chorób układu krążenia. Jest również założycielem międzynarodowej grupy badawczej I-COMET, skupiającej naukowców z Europy i Ameryki Północnej. Jego pasja do promowania zdrowego stylu życia znajduje odzwierciedlenie w licznych wystąpieniach medialnych oraz audycji radiowej „Kierunek Długowieczność” na antenie Programu III Polskiego Radia. Prywatnie, prof. Postuła jest entuzjastą kolarstwa szosowego i propagatorem aktywności fizycznej jako kluczowego elementu profilaktyki zdrowotnej.
